«Φυσικά» προϊόντα ομορφιάς ή greenwashing; Το αόρατο κόστος του skincare

Η βιομηχανία της ομορφιάς δεν έχει μείνει μακριά από τις τάσεις. Από καμπάνιες υπέρ της γήρανσης μέχρι μάσκες LED για χρήση στο σπίτι, οι καταναλωτές τα έχουν δει όλα.

Όμως μια τάση που έχει επικρατήσει ιδιαίτερα την τελευταία δεκαετία είναι η ιδέα της «φυσικής» ή «οργανικής» ομορφιάς.

Επιφανειακά, ακούγεται υπέροχο. Φυτικά συστατικά, ελάχιστη επεξεργασία και λιγότερα συνθετικά φυτοφάρμακα. Τι να μην αγαπάς; Λοιπόν, αρκετά όπως αποδεικνύεται.

Όταν σκεφτόμαστε να κάνουμε το σωστό για τον πλανήτη, η επιλογή ενός «φυσικού» προϊόντος ομορφιάς μπορεί να φαίνεται καλή ιδέα.

Καθώς όμως η βιομηχανία ομορφιάς αντιμετωπίζει ελέγχους για το περιβαλλοντικό της τίμημα, είναι καιρός να δούμε πέρα από το «πράσινο ξέπλυμα» και να αναρωτηθούμε αν το να βασίζεται μια βιομηχανία δισεκατομμυρίων δολαρίων σε φυσικούς πόρους είναι πραγματικά βιώσιμο.

Αυξανόμενες αγορές

Η σημερινή παγκόσμια βιομηχανία φυσικής και βιολογικής ομορφιάς γνωρίζει υγιή ανάπτυξη λόγω της αυξανόμενης ζήτησης των καταναλωτών και προβλέπεται να αποφέρει συνολικά έσοδα περίπου 14,9 δισ. δολάρια το 2025, επισημαίνει το BBC Science Focus.

Από ορούς με ελάχιστα συστατικά έως μπάρες σαμπουάν με μηδενικά απόβλητα, η ποικιλία και ο όγκος των προσφερόμενων προϊόντων δεν ήταν ποτέ μεγαλύτερη. Αυτή η ανθηρή αγορά είναι συναρπαστική, αλλά δημιουργεί και προκλήσεις.

Περισσότερα προϊόντα σημαίνουν περισσότερα συστατικά που συλλέγονται, εξορύσσονται ή συντίθενται, καθώς και περισσότερες συσκευασίες και εκπομπές που παράγονται σε κάθε βήμα της αλυσίδας εφοδιασμού.

Πρόκειται για ένα πολύπλοκο παζλ και είναι εύκολο για τους καλοπροαίρετους καταναλωτές να παγιδευτούν σε ετικέτες όπως «φυσικό» ή «βιολογικό» χωρίς να καταλαβαίνουν τι πραγματικά σημαίνουν αυτοί οι όροι.

Υπάρχει η αντίληψη ότι αν κάτι είναι «φυσικό», πρέπει να είναι καλό για το περιβάλλον. Αλλά η συγκομιδή φυσικών συστατικών, είτε πρόκειται για έλαιο αργκάν από το Μαρόκο είτε για αλόη βέρα από το Μεξικό, έχει κόστος. Οι καλλιέργειες απαιτούν τεράστιες ποσότητες γης, νερού και ενέργειας για να αναπτυχθούν.

Πολλές από αυτές τις βαριές σε πόρους καλλιέργειες είναι ευάλωτες στην κλιματική αλλαγή και πολλές δυστυχώς υπόκεινται σε ανήθικες εργασιακές πρακτικές. Μας αρέσει να σκεφτόμαστε τη βιολογική γεωργία ως μια πιο βιώσιμη μέθοδο γεωργίας, αλλά μπορεί να έχει ακούσιες αρνητικές συνέπειες.

Για παράδειγμα, πολλά συστατικά βιολογικής καλλιέργειας μπορεί να παράγουν χαμηλότερες αποδόσεις, ενώ παράλληλα χρησιμοποιούν περισσότερη γη. Αυτό μπορεί να συμβάλει στην αποψίλωση των δασών, καθώς οι αγρότες αναζητούν περισσότερη γη για να μεγιστοποιήσουν τον αριθμό των βραδύτερα αναπτυσσόμενων καλλιεργειών που μπορούν να παράγουν. Τα φυσικής προέλευσης φυτοφάρμακα που χρησιμοποιούνται στη βιολογική γεωργία μπορούν επίσης να οδηγήσουν σε βλάβες στο έδαφος.

Ο θειικός χαλκός - που χρησιμοποιείται συχνά στο «μείγμα Μπορντό» στην οινοποιία - έχει εγκριθεί για χρήση στη βιολογική γεωργία εδώ και χρόνια και μόλις πρόσφατα ρυθμίστηκε λόγω των αρνητικών επιπτώσεών του στο μικροβίωμα του εδάφους και της βλάβης που μπορεί να προκαλέσει στους τοπικούς πληθυσμούς εντόμων.

Συστατικά που παράγονται στο εργαστήριο

Εδώ έρχεται η βιοτεχνολογία. Μπορεί να μην ακούγεται τόσο ρομαντικό όσο η «λεβάντα άγριας συγκομιδής», αλλά η βιοτεχνολογία θα μπορούσε να είναι ένα από τα πιο φιλικά προς τον πλανήτη εργαλεία που διαθέτουμε.

Με απλά λόγια, η βιοτεχνολογία περιλαμβάνει τη χρήση της επιστήμης -συχνά τη ζύμωση με μαγιά, φυτικά σάκχαρα ή βακτήρια- για την καλλιέργεια συστατικών σε ένα εργαστήριο, αντί για τη συγκομιδή τους από τη φύση. Φανταστείτε το σαν να παρασκευάζετε μπύρα, αλλά αντί να πάρετε μια μπύρα στο τέλος, παίρνετε ένα ισχυρό ενεργό συστατικό για μια ενυδατική κρέμα ή ένα σαμπουάν.

Αυτά τα συστατικά που καλλιεργούνται στο εργαστήριο είναι μοριακά πανομοιότυπα με τα αντίστοιχα φυσικά συστατικά τους. Μπορούν να παρασκευαστούν χωρίς να αποξηρανθούν τα οικοσυστήματα και χρησιμοποιούν πολύ λιγότερο νερό, γη και ενέργεια κατά την παραγωγή τους.

Επειδή η διαδικασία είναι τόσο ελεγχόμενη, μπορεί επίσης να επεκταθεί αποτελεσματικά και με σταθερή ποιότητα - κάτι που η φύση συχνά δυσκολεύεται να προσφέρει.

Η αντικατάσταση της «λεβάντας άγριας συγκομιδής» με αιθέριο έλαιο λεβάντας που παράγεται με βιοτεχνολογία, για παράδειγμα, θα οδηγούσε σε τεράστια μείωση της κατανάλωσης ενέργειας και νερού. Για 1 γραμμάριο (0.04oz) φυσικού ελαίου λεβάντας, η διαδικασία χρησιμοποιεί περίπου 20 λίτρα (περίπου 5 γαλόνια) νερού και περίπου 4 megajoules ενέργειας - περίπου το ίδιο με την παρακολούθηση τηλεόρασης για 20 ώρες. Όταν θα μπορούμε να το παράγουμε μέσω της βιοτεχνολογίας, τα νούμερα αυτά θα είναι μάλλον πιο κοντά στα 2-5 λίτρα (0,5-1,3 γαλόνια) νερού και 1 megajoule ενέργειας (περίπου το ίδιο ποσό που χρειάζεται για να βράσει ο βραστήρας.

Ενώ η βιοτεχνολογία έχει σημειώσει σημαντική πρόοδο τα τελευταία χρόνια, οι εταιρείες δεν έχουν ακόμη καταφέρει να παράγουν όλα τα συστατικά που συνθέτουν αυτό το μοναδικό αιθέριο έλαιο.

Τι να προσέξετε

Για τους καταναλωτές, όλα αυτά μπορεί να φαίνονται υπερβολικά, ειδικά όταν οι συσκευασίες εξακολουθούν να είναι γεμάτες με παραπλανητικές λέξεις μάρκετινγκ. Υπάρχουν όμως μερικά απλά πράγματα που πρέπει να έχετε κατά νου όταν επιλέγετε καλλυντικά που ευθυγραμμίζονται με τις αξίες σας:

• Αναζητήστε συστατικά βιοτεχνολογίας ή εργαστηριακής καλλιέργειας. Αυτά συχνά αναφέρονται ως «προερχόμενα από ζύμωση», «βιολογικά σχεδιασμένα» ή «βιο-ομοειδή» στον κατάλογο των συστατικών.
• Προσέξτε τους συνήθεις ισχυρισμούς του μάρκετινγκ για «greenwashing», όπως «φιλικό προς το περιβάλλον», «καθαρή ομορφιά», «χωρίς χημικά», «βιώσιμο» ή «βιοδιασπώμενο». Αναζητήστε πραγματικές τιμές, χρονοδιαγράμματα ή εξηγήσεις πίσω από αυτούς τους ισχυρισμούς.
• Αποφύγετε τις μάρκες που μετατοπίζουν την εστίαση από τη βιωσιμότητα σε κάτι άλλο, όπως «κατά των δοκιμών σε ζώα». Οι δοκιμές σε ζώα απαγορεύτηκαν για τους σκοπούς των καλλυντικών από την Ε.Ε. το 2009.

Αν θέλουμε να προστατεύσουμε τον πλανήτη και τις μελλοντικές γενιές, πρέπει να ξεπεράσουμε την ιδέα ότι η φύση είναι ατελείωτα γενναιόδωρη και να αρχίσουμε να υποστηρίζουμε μια πιο έξυπνη επιστήμη που συνεργάζεται με τη φύση και όχι εναντίον της.